Μητροπολίτης Αργολίδος
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Β'ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ,
ο Ζακύνθιος (6.4.1916-4.7.1985)
[Αναδημοσίευση από το βιβλίο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, Ζακυνθινοί Επίσκοποι στον Κόσμο, εκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, Ζάκυνθος 2004, σσ. 162-169]
Ὁ Χρυσόστομος Β'(κατά κόσμον Νικόλαος) Δεληγιαννόπουλος, γιός τῆς ὑπερπολύτεκνης οἰκογένειας τοῦ Ἰωάννη Δεληγιαννόπουλουκαί τῆς Ἀδαμαντίας ἱερέως Παναγιώτη Πυριόχου,γεννήθηκε στήν πόλη τῆς Ζακύνθου στίς 6 Ἀπριλίου 1916.
Ἀπό πολύ νωρίς ἔνιωσε τήν κλίση πρός τήν ἱερωσύνη νά τοῦ ἀναμοχλεύει τήν ὕπαρξη, ἡ δέ κλήση ἀπό τό Θεό δέν ἄργησε νά ἔρθει. Μαθητής ἀκόμη τοῦ Δημοτικοῦ σύχναζε στίς αὐλές τοῦ Μοναστηριοῦ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, συναναστρεφόμενος σεβάσμιους Πατέρες, οἱ ὁποῖοι μέ τό παράστημά τους τοῦ ἐνέπνευσαν τήν κατάνυξη καί τό ρίγος περί τῶν θείων. Ἀξίζει ν'ἀναφεθοῦν, εἰς μνημόσυνον αἰώνιον, οἱ καλογεροπαπάδες Κύριλλος Λυκούρεσης, Πανάρετος Μαρινάκηςκαί Ἀνδρόνικος Βοῦτος. Ἀλλά καί οἱ ἐνάρετοι Ἱερεῖς τῶν ἐνοριῶν Διονύσιος Μπονίκος-Δημοδιδάσκαλος, Ἰωάννης Μποζίκηςκαί Διονύσιος Παυλόπουλοςσυνετέλεσαν ἀθόρυβα, μυστικά μά καθοριστικά στήν πνευματική του ἀρτίωση. Συνέχισε στό Σχολαρχεῖο, στή Σχολή Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς καί ἀργότερα στό Γυμνάσιο, ἐνῶ συμμετεῖχε ἐνεργά στήν Ὁμάδα Νέων τοῦ Παναγιώτη Σοφοῦ(μετέπειτα Μητροπολίτη Παύλου Σοφοῦ), ἡ ὁποία ἀργότερα κατοχυρώθηκε ὡς "Χριστιανική Ἕνωσις Ἀνδρῶν ὁ Ἅγιος Δημήτριος",μέ ἕδρα τόν παλαίφατο Ναό τοῦ Ἁγίου Δημητρίου τοῦ Κόλλα στό Ψήλωμα. Μέσῳ τῆς ἐνασχόλησής του μέ τήν "Ἕνωση"αὐτή ὁ Νικόλαος, γνωρίστηκε μέ ἀνάλογες κινήσεις ἀνά τήν Ἑλλάδα καί μέ διάφορους ἀξιόλογους πνευματικούς, μεταξύ τῶν ὁποίων τόν ἁγιασμένο Πατέρα Φιλόθεο Ζερβάκο.
Μόλις τέλειωσε τό Γυμνάσιο (1934), τίς θεολογικές του σπουδές ἀνέλαβε ὁ Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος Δημητρίου (1934-1957),ὁ ὁποῖος μόλις εἶχε ἐνθρονισθεῖ στήν ἕδρα του καί θεώρησε ἐπιβεβλημένο, νά συνεισφέρει στήν πνευματική κατάρτιση ἑνός ταλαντούχου ζακυνθινόπουλου. Μοναχός ἐκάρη τό ἑσπέρας τῆς 17ης Δεκεμβρίου 1937, στόν ἑορτάζοντα Ναό τοῦ Πολιούχου Ἁγίου Διονυσίου τῆς Μονῆς τῆς Μετανοίας του, ὄντας τεταρτοετής φοιτητής τῆς Θεολογίας, λαμβάνοντας τό ὄνομα Χρυσόστομοςκαί Διάκονος χειροτονήθηκε τήν Πρωτοχρονιά τοῦ 1938 στόν Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Ξένων. Στήν Ἀθήνα, ὅπου συνέχιζε τίς σπουδές του, διορίστηκε Ἱεροκήρυκας στό Ναό τῆς Ἁγίας Εἰρήνης ὁδοῦ Αἰόλου. Στίς 9 Φεβρουαρίου 1939 ἔλαβε μέ ἐπιτυχία τό Πτυχίο τῆς Θεολογίας. Ἐπέστρεψε τότε στή γενέτειρά του, ὅπου ἐπιδόθηκε στή διακονία τοῦ Ἄμβωνα, ἀποσπώντας τήν ἀγάπη τῶν συμπατριωτῶν του καί θερμότατες κριτικές στίς τοπικές Ἐφημερίδες. Τόν Ἰανουάριο τοῦ 1940 διορίστηκε Ἱεροδιάκονος - Ἱεροκήρυκας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Τριφυλίας καί Ὀλυμπίας, ὅπου ἐκτιμήθηκε πολύ ὁ πνευματικός του μόχθος καί οἱ ρητορικές ἱκανότητές του. Τά δημοσιεύματα τοῦ τοπικοῦ Τύπου τῆς ἐποχῆς εἶναι ἐνδεικτικά ἕως διθυραμβικά.
Τόν Ἀπρίλιο, ἐνόψει πολεμικοῦ ἐνδεχομένου, τό Ὑπουργεῖο τῶν Στρατιωτικῶν παρακάλεσε τήν Ἱερά Σύνοδο νά χειροτονηθοῦν οἱ ἀνά τήν ἐπικράτεια Ἱεροκήρυκες Διάκονοι, ὥστε νά εἶναι ἕτοιμοι ὡς στρατιωτικοί Ἱερεῖς, σέ καιρό ἐπιστράτευσης. Ἔτσι κι ἔγινε. Ὁ Ἀρχιδιάκονος Χρυσόστομοςἐπέστρεψε στή Ζάκυνθο καί χειροτονήθηκε ἀπό τόν Γέροντά του στό Μητροπολιτικό Ναό, ἀνήμερα τό Πάσχα, 28 Ἀπριλίου 1940, προχειρίστηκε μάλιστα σέ Ἀρχιμανδρίτη. Στά μέσα Μαΐου ἐπέστρεψε στήν Κυπαρισσία καί ἄρχισε νά δαπανᾶται ψυχῇ καί σώματι στόν εὐαγγελισμό τοῦ λαοῦ, ἀληθινός ἀδελφός καί πατέρας τῆς εὐρύτερης περιοχῆς. Λίγο καιρό πρίν τήν ἔκρηξη τοῦ Πολέμου ἐπιστρατεύτηκε ὡς Ὑπολοχαγός καί ἀμέσως μετά τήν 28η Ὀκτωβρίου μετακινήθηκε στό Μέτωπο. Ἰδιαίτερες περιγραφές γιά τήν προσφορά του στά αἱματοβαμμένα βουνά τῆς Ἀλβανίας δέν χρειάζονται. Ἀκολούθησε τά στρατεύματά μας στόν ἐνθουσιασμό τῆς νίκης, στό ρίγος τοῦ θανάτου, στήν ὁρμή τῆς ἀπόφασης, ἀλλά καί στήν στυφή ἐμπειρία τῆς ὀπισθοχώρησης. Γιά τήν ὅλη προσφορά του ἐν καιρῷ πολέμου τιμήθηκε ἀπό τήν Πολιτεία μέ τόν Πολεμικό Σταυρό Γ'Τάξεως. Ἐπέστρεψε στή Ζάκυνθο καί ἀποσύρθηκε στό χωριό τοῦ ἱερέα παππού του, τό Καταστάρι, γιά ν'ἀναρρώσει ἀπό τήν πνευμονική συμφόρηση, πού τόν ἔπληξε, λόγῳ τῶν κακουχιῶν.
Στίς 30 Αὐγούστου 1941, ἕνα νέο κεφάλαιο στή ζωή τοῦ Δεληγιαννόπουλουἄνοιξε. Διορίστηκε Ἱεροκήρυκας Ἀργολίδος. Ἐπί 25 ὁλόκληρα χρόνια ὑπῆρξε ὁ ἄρχοντας τῆς ἀγάπης καί τοῦ καθήκοντος σέ σκυφτούς καιρούς καί πέτρινες μέρες, αὐτές τῆς κατοχῆς, τοῦ Ἐμφυλίου καί ἀργότερα τῆς ἀνασύνταξης τοῦ νεοελληνικοῦ Κράτους. Ἀξίζει νά ὑπογραμμισθεῖ, ὅτι κατά τήν ἐποχή τοῦ Ἐμφυλίου ἔδρασε συμφιλιωτικά καί πολλές φορές κατόρθωνε ριψοκινδυνεύοντας νά ἐλευθερώνει ὁμήρους ἀπ'τίς ἀντίπαλες πλευρές. Νύχτα-μέρα πλάι στούς κατατρεγμένους καί ταλαίπωρους, κρουνοί ἀγάπης ἔρρευσαν ἀπ'τήν ἀθώα καί γενναία καρδιά τοῦ Χρυσοστόμου.Τακτικά Κηρύγματα ὑψηλοῦ ἐπιπέδου, εὔρωστα Κατηχητικά Σχολεῖα, ἐξομολογήσεις, φιλανθρωπία!!! Συσσίτια γιά 2000 παιδιά, διανομές τροφίμων, φάρμακα μέσω τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ, ἀλλά κυρίως ἕνα ὑποδειγματικό Ὀρφανοτροφεῖο 100 ἐμπερίστατων παιδιῶν, τό ὁποῖο διατήρησε μέχρι τό 1953. Στόν φονικό βομβαρδισμό τοῦ Ἄργους, στίς 13 Ὀκτωβρίου 1943 συμπαραστάθηκε στά θύματα, ὑπεβάλλοντας τόν ἑαυτό του, ἐνῶ ἀργότερα μέ γενναιοψυχία παρενέβη στούς κατακτητές Γερμανούς ὑπέρ τῶν ἀδελφῶν, πού κινδύνευαν. Μετά τήν Ἀπελευθέρωση συνέχισε τό ἔργο του καί διαμόρφωσε ζωντανές κι εὔρωστες Χριστιανικές Ὁμάδες νέων καί νεανίδων, οἱ ὁποῖες τό 1947 συνενώθηκαν ὑπό τόν τίτλο "Χριστιανική Ἑστία Νεανίδων Ἄργους (Χ.Ε.Ν.Α.) ἡ Ἁγία Φωτεινή ἡ Σαμαρεῖτις" . Ἀργότερα ἵδρυσε τή Χριστιανική Ἀδελφότητα Θηλέων Ἄργους "Ἡ Ἁγία Μακρίνα".Τόν Αὔγουστο τοῦ 1946 κλήθηκε νά ὑπηρετήσει τήν πατρίδα ὡς Ὑπολοχαγός τῆς Θρησκευτικῆς Ὑπηρεσίας τοῦ Στρατοῦ. Στήν ἔπαλξη αὐτή προσέφερε ἔργο μέχρι τόν Αὔγουστο τοῦ 1949.
Τόν Ὀκτώβριο τοῦ ἴδιου ἔτους μετέβη στίς ἀπόκρημνες χαράδρες τῆς Ἐλασσώνας, ὅπου ἔψαξε, ἀνακάλυψε καί κήδεψε ὕστερα τά πελεκημένα ὀστά τοῦ ἀδελφοῦ του, ὁ ὁποῖος εἶχε κρεουργηθεῖ τό 1944 στόν ἀδελφοκτόνο Ἐμφύλιο... Μιά κορυφαία πίκρα, πού ἄντεξε ἀγόγγυστα... Κατά τό σχολικό ἔτος 1950-51 τόν βρίσκουμε νά φοιτᾶ στή Σχολή Ἱεροκηρύκων στή Μονή Πεντέλης τῆς Ἀττικῆς. Στίς 22 Ὀκτωβρίου 1958 ἀπεβίωσε ὁ εὐεργέτης καί Γέροντάς του ἀπό Ζακύνθου Μητροπολίτης Τριφυλίας καί Ὀλυμπίας Χρυσόστομος Δημητρίου. Τόν κλόνισε αὐτή ἡ ἀπώλεια, διότι αἰσθανόταν ὅτι χρώσταγε τά πάντα στόν μακαριστό καί πολυπικραμένο Ἱεράρχη... Μέ τό ἀπό 13ης Ἰουνίου 1960 ἔγγραφο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου μετατάχτηκε στή θέση τοῦ Γραμματέως της, διατηρώντας ἐφημεριακή εὐθύνη στήν Ἀργολίδα.
Μετά τήν μετάθεση τοῦ τότε Μητροπολίτης Ἀργολίδος Χρυσοστόμου Ταβλαδωράκηστόν Πειραιά, νέος Ποιμενάρχης τῆς ἱστορικῆς Ἀργολίδος ἐξελέγη παμψηφεί στίς 19 Νοεμβρίου 1965 ὁ Δεληγιαννόπουλος, ἡ δέ χειροτονία του ἔγινε μέσα σέ κλίμα ἐκκλησιαστικῆς κατάνυξης καί λαμπρότητας στό Ναό τῆς Ἁγίας Εἰρήνης Αἰόλου, στίς 23 τοῦ ἴδιου μηνός. Χαρᾶς εὐαγγέλια γιά τό λαό τῆς Ἀργολίδας, πού γνώριζε τήν ἀξία τοῦ Χρυσοστόμου καί πλέον τόν ἀποκτοῦσε ὡς ὄντως Πνευματικό Πατέρα καί Ποιμενάρχη του!!! Σάν ἁπλός παπάς συνέχισε νά περιοδεύει ἀπό ἄκρη σέ ἄκρη τή Μητρόπολη πού τοῦ ἐμπιστεύτηκε ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ, μεριμνώντας νυχθημερόν γιά τούς κατατρεγμένους, τούς ἀνήμπορους, τά ὀρφανά, τίς χῆρες. Παράλληλα συνετέλεσε, ὥστε ν'ἀνεγερθοῦν ἤ ἀποκατασταθοῦν οἱ ἱερές στέγες τῆς περιφέρειάς του, ἐνῶ ἵδρυσε Οἰκοτροφεῖα καί Ὀρφανοτροφεῖα Ἀρρένων καί Θηλέων σέ ἀξιοπρεπῆ κτίρια. Καρποί δηλαδή ὅλ'αὐτά, ἐφαρμοσμένης ἀγάπης καί θεολογίας!!!
Πλάι ὅμως σέ ὅλα τά μεγάλα καί σπουδαῖα, πού κατόρθωσε ὁ τῆς Ἀργολίδος Ποιμενάρχης, διακρίθηκε γιά τή συγγραφική, ἱστοριοδιφική κι ἐρευνητική του δεινότητα. Ὁ κατάλογος τῶν πονημάτων του εἶναι ἄκρως ἐνδιαφέρων καί ἀξίζει ν'ἀναφερθεῖ:
1. "Ἡ Ἐκκλησία Ἄργους καί Ναυπλίας Α'τεῦχος (Διοίκησις)".
2. "Ἡ Ἐκκλησία Ἄργους καί Ναυπλίας Β'τεῦχος (Αἱ Ἱεραί Μοναί)".
3. "Παῦλος κήρυξ τῆς μετανοίας".
4. "Παῦλος ὁ Χριστοφόρος".
5. "Ὁμιλία τοῦ Ἰ. Χρυσοστόμου ὅτι «Τόν ἑαυτόν μή ἀδικοῦντα οὐδείς παραβλάψαι δύναται». Ἐλεύθερη ἀπόδοση στή νεοελληνική".
6. "Ἐπιτάφιος τοῦ Ἁγίου Πέτρου εἰς τόν Ἐπίσκοπον Μεθώνης Ἀθανάσιον (Ἀπόδοσις)".
7. "Ἁγιολογικαί μελέται καί ἀσματική Ἀκολουθία Ἁγίου Λεωνίδου".
8. "Ἀκολουθία Ἁγίου Ἀγγελῆ καί Ἁγίου Λεοντίου Ἀργείων".
9. "Ὁ Μοναχικός βίος".
10."Χριστός καί Ἐκκλησία".
11."Ὁ Παρθενικός βίος".
12."Ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία".
13. "Βίοι τῶν ἐν Ἀργολίδι Ἁγίων ".
Ἦταν 4 Ἰουλίου 1985, ὥρα 7.30 τό ἀπόγευμα. Στό Νοσοκομεῖο "Ἐρυθρός Σταυρός"τῶν Ἀθηνῶν, ὅπου τήν ἴδια μέρα εἶχε μεταφερθεῖ μετά ἀπό ὀξύ ἔμφραγμα τοῦ μυοκαρδίου, πέταξε ἡ ταπεινή καί (ὡς ἐκ τούτου) ἁγιασμένη ψυχούλα του πρός τό Αἰώνιο καί Ἀνείπωτο, ἀφήνοντας ἄναυδα τά πνευματικά του παιδιά, τά ὁποῖα λίγες μέρες πρίν τόν ἄκουγαν νά ἐπαναλαμβάνει: "Ζῶ τήν κρίσιν, ζῶ τήν κρίσιν, παιδιά μου".
Τήν ἄλλη μέρα τό μεσημέρι ὁ Ζακύνθιος Ἐπίσκοπος Δωδώνης Χρυσόστομος (μετέπειτα Μητροπολίτης Ζακύνθου) μετέφερε τή σορό του στό Ἄργος. Στό Ναό τοῦ Ἁγίου Πέτρου οἱ πάντες τόν ὑποδέχτηκαν μέ χειροκροτήματα καί δάκρυα καυτά ἀπό βάθους συντριμμένης καρδιᾶς. Τό ἴδιο συνέβη καί στόν Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στό Ναύπλιο, ὅπου τήν ἄλλη μέρα μεταφέρθηκε γιά λαϊκό προσκύνημα. Ἡ νεκρώσιμη Ἀκολουθία ἐψάλη στίς 5 τό ἀπόγευμα τῆς 7ης Ἰουλίου κι ἐτάφη, κατά τήν ἐπιθυμία του, στήν Ἱερά Μονή τοῦ Ὁσίου Θεοδοσίου. Στά χωριά τῆς τελευταίας διαδρομῆς οἱ ἁπλοί ἄνθρωποι τοῦ λαοῦ, μέ λαμπάδες ἀναμμένες, θυμίαμα καί καταβρεγμένα ἀπ'τήν ἔνταση τοῦ πένθους πρόσωπα, περίμεναν ἐπί ὧρες νά διαβεῖ γιά ὕστατη φορά ἀπό μπροστά τους ὁ Πατέρας, ὁ Παρηγορητής, ὁ Παραστάτης καί Στύλος τοῦ τόπου καί τῶν ψυχῶν τους. Μπροστά στό ἀνοιχτό μνημεῖο ὕστερα, ψάλλοντας τό "Χριστός Ἀνέστη...", ἦταν ὅλοι βέβαιοι, ὅτι ἡ εὐχή τοῦ Χρυσοστόμουθά τούς συνόδευε ἐσαεί. Τήν ἴδια στιγμή στό χῶμα τῆς Ἀργοναυπλίας πού τόν σκέπασε, προστέθηκε καί χῶμα τῆς "φιλτάτης πατρίδος" του, πού εἶχε πρός τοῦτο προσκομίσει ὁ τότε Ἱεροκήρυκας τῆς Ζακύνθου Ἀρχιμανδρίτης Ἀλέξιος Δ. Ξένος, ἐκ μέρους τῆς Μονῆς τῆς Μετανοίας του καί τοῦ Κλήρου τοῦ γενέθλιου νησιοῦ.
Εἴκοσι ὁλόκληρα χρόνια ἀγρύπνιας στήν ἔπαλξη τοῦ καθήκοντος γιά χάρη τῆς Ἀγάπης, πού εἶναιὁ Θεός!!! Μιά ὁλόκληρη ζωή αὐστηρῆς αὐτοκριτικῆς καί αὐτομεμψίας, μά ταυτόχρονα ἐπιείκειας καί συγκατάβασης πρός τούς ἄλλους, ὅπως δηλαδή ὀφείλει νά εἶναι ὁ κάθε πραγματικός πνευματικός ἡγέτης!!! Εἴκοσι χρόνια πτωχείας καί ἄσκησης θεοπρεποῦς προσέφερε στόν Οὐρανό ὁ ἐπίγειος ἄγγελος Χρυσόστομος ὁ Δεληγιαννόπουλος!!! Μιά ὁλόκληρη ζωή ἀκτημοσύνης καί αὐθεντικῆς πνευματικότητας, ἀποτυπωμένη στίς παρακάτω λίγες γραμμές τῆς Διαθήκης του:
"(...) Εἰς τούς συγγενεῖς μου κατά σάρκα ἀφήνω τήν εὐχή μου καί νά χαίρουν διότι, ὅ,τι ἀπέκτησα ἐκ τῆς Ἐκκλησίας εἰς τήν Ἐκκλησίαν τά ἐπιστρέφω· νά θεωροῦν δέ τιμήν των, ὅτι δέν ἀπέκτησα χρήματα διά νά ἀφήσω".
Πηγές:
· Λ ε ω ν ί δ α Χ. Ζ ώ η, Λεξικόν Ἱστορικόν καί Λαογραφικόν Ζακύνθου, Ἐκ τοῦ Ἐθνικοῦ Τυπογραφείου, Ἀθῆναι 1963, τ. 1, 150.
· Β α σ. Μ ο υ σ τ ά κ η, [σχετικό λῆμμα], ΘΗΕ,Ἀθῆναι 1968, τ. 12, 434 ἑξ.
· Ἰ ω ά ν ν ο υ Μ. Χ α τ ζ η φ ώ τ η , Ἡ Ἐκκλησία στόν ἀγώνα τοῦ Σαράντα,Ἀθῆναι 1982, σ. 147-156 [σελίδες ἀπό τό Ἡμερολόγιο τοῦ Δεληγιαννόπουλου, ὑπό τόν τίτλο: "Ὀλίγα τινά ἀπό ὅσα ἔζησα εἰς τήν Ἀλβανίαν κατά τόν Ἑλληνοϊταλικόν πόλεμον τοῦ 1940"].
· (Ἀ ν ω ν ύ μ ο υ), "Χρυσόστομος Β'Μητροπολίτης Ἀργολίδος. Θερμός φίλος καί συμπαραστάτης τῆς Ἱεραποστολῆς", Περιοδικό Φῶς Ἐθνῶν, Ἀπρίλιος-Ἰούνιος 1985, τεῦχος 36, σ. 31.
· (Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ) Ζ α κ ύ ν θ ο υ Π α ν τ ε λ ε ή μ ο ν ο ς (Μ π ε ζ ε ν ί τ η) [μετέπειτα Ἀττικῆς], "Ἐπικήδειο προσφώνημα στόν ἀείμνηστο Μητροπολίτη Ἀργολίδος Χρυσόστομο Δεληγιαννόπουλο", Εφημερίδα Ελεύθερη Φωνή, Ζάκυνθος 29 Ἰουλίου 1985, φ. 520, σ. 2.
· Ε (ὐ α γ γ έ λ ο υ) Π. Λ (έ κ κ ο υ), "Ὁ Ἀργολίδος Χρυσόστομος Β' (1916-4.7.1985)", Περιοδικό Ἐκκλησία 62 (1985) 521-524.
· Δ ι ο ν υ σ ί ο υ Χ. Σ τ ρ α β ό λ ε μ ο υ, Ὁ Ἀργολίδος Χρυσόστομος ὁ Β' (Δεληγιαννόπουλος)· Βίος καί προσφορές του, Ἐκδ. Χριστιανικῆς Ἀδελφότητος Ἄργους Ἡ "Ἁγία Μακρίνα",Θεσσαλονίκη 1985.
· Ἡμερολόγιον 1986. Ἀφιερωμένον εἰς τόν ἐκδημήσαντα εἰς Κύριον Ποιμενάρχην Ἱ. Μ. Ἀργολίδος Κυρόν Χρυσόστομον Β'Δεληγιαννόπουλον,Ἐκδ. Χριστιανικῆς Ἑστίας Νεανίδων Ἄργους, χ. τ., χ. χ.
· Ἡμερολόγιον Ἱεράς Μητροπόλεως Ἀργολίδος έτους 1996, χ. τ., χ. χ.
